1. Ensek çalışma modelleri nelerdir? Kısaca özelliklerinden bahsedebilir misiniz?

Esnek çalışma modelleri; evden çalışma (home-office), daha kısa süren haftalar içerisinde daha uzun çalışılan günler (compressed workweeks: shorter weeks, longer days), tam gün çalışma, vardiya usulü çalışma, yoğun çalışma, kısmi çalışma gibi.

Kanuna göre esnek çalışma; Aksi kararlaştırılmamışsa çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir.

2. İşçiler açısından fesih yasağı sadece ücretsiz izin bakımından mı sınırlıdır? İşçi diğer hallerde sözleşmeyi feshedebilir mi?

7244 sayılı yasaya göre; işçiler açısından fesih yasağı, anılan kanun kapsamındaki ücretsiz izin ile ilgilidir. İşçi diğer hallerde sözleşmeyi feshedebilir.

3. Ücretsiz izin süresi sonunda işçi işe gelmezse işveren haklı nedenle feshedebilir mi?

Bu durumda işveren işçiyi usule uygun şekilde işe davet eder, işçiye işe gelmemesinin nedenlerini sorar ve varsa mazeretini bildirmesini ister. Olumsuz yanıt halinde veya işçinin cevap vermemesi halinde kanunun belirttiği usule uygun olarak işveren sözleşmeyi feshedebilir.

4. 7244 sayılı kanun kapsamında yer alan fesih yasağı kapsamında belirli süreli sözleşmelerin durumu ne olur?

Kanun belirli veya belirsiz sözleşme ayrımı yapmadan her türlü iş ve hizmet sözleşmelerini kapsam altına almıştır. Kanunun yürürlüğe girdiği anda devam eden her türlü iş ve hizmet sözleşmesi kanun kapsamında olacaktır.

5. 7244 sayılı kanun kapsamında yer alan fesih yasağı kapsamında taraflar ikale yolu ile sözleşmeyi sonlandırabilir mi?

Kanun salt; ilgili madde kapsamında ücretsiz izine ayrılmanın işçiye haklı nedenle fesih hakkı vermeyeceği noktasında yasak getirmiştir. Tarafların ikale yolu ile anlaşarak sözleşmeyi sonlandırmalarına engel bir düzenleme bulunmamaktadır. Taraflar ikale yolu ile iş sözleşmesini sonlandırabilir.

6. Ücret gelir desteği nedir?

Koronavirüs nedeniyle ücretsiz izin kullandırılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçilere günlük 39.24TL olarak devlet tarafından yapılacak olan ödemedir.

7. Ücretsiz izindeki işçiye işveren ek ödeme yapabilir mi? Kısa çalışma ödeneği uygulanırken işveren fark ödeme yapabilir mi?

Anılan ek ödemeleri yasaklayan bir düzenleme bulunmamaktadır. İşveren ücretsiz izin kullandırdığı işçiye ve kısa çalışma ödeneği uygulanırken, işçilere ek ödeme yapabilir, bu durum işverenin takdirindedir.

8. 7244 sayılı kanun ile getirilen fesih yasağına göre, deneme süresi içerisinde iş sözleşmesi sona erdirilebilir mi? Mevsimlik işlerde durum nedir?

Kanunda deneme süresi ile ilgili bir istisna bulunmamaktadır. İşçi deneme süresinde de olsa bir iş sözleşmesi bulunduğundan 7244 sayılı yasa kapsamında değerlendirilecektir. Kanun kapsamında, kanunda belirtilen istisnalar dışında deneme süresi içerisinde iş sözleşmesi sona erdirilemez. Mevsimlik işlerde bir iş sözleşmesi bulunmadığından bu tür işlerin 7244 sayılı yasa kapsamında değerlendirilme olanağı bulunmamaktadır.

9. İhbar süresi verildikten sonra fesih yasağı getirildi ise durum ne olur?

İhbar önel süresinin dolması ile iş akdi sona erecektir. İhbar süresi; kısa çalışma, varsa işçiye ücretli izin veyahut da ücretsiz izin kullandırılmak suretiyle geçirilebilir.

10. Kısa Çalışma ödeneğine başvurmadan işçiler doğrudan ücretsiz izne çıkarılabilir mi? İşçinin herhangi bir itiraz hakkı var mıdır?

Kısa çalışma ödeneğine başvurmadan işçiler doğrudan ücretsiz izne çıkarılabilir. Yasal düzenlemede kısa çalışma ödeneğine başvuru ile ücretsiz izin kullandırma konusunda öncelik belirlenmemiştir. İşverenin hangi yola başvuracağı kendi inisiyatifindedir.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanması mümkün olmakla birlikte ücretsiz izne çıkarılan işçi Çalışma ve İş Kurumu Müdürlüğü’ne şikayetle, Türk-İş’e bildirimde bulunabilir.

11. Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden işçiler kısa çalışma ödeneğinden yahut ücret gelir desteğinden yararlanabilir mi?

7244 sayılı yasanın 7. Maddesinde; yaşlılık aylığı alınmaması kaydı ile denilerek salt yaşlılık aylığından bahsedilmiştir. Bunun haricindeki emekli aylığı alanlardan aynı zamanda çalışanlar kısa çalışma ödeneğinden ya da ücret gelir desteğinden yaralanabilirler.

12. Ücretsiz izinde işçi farklı yerde çalışırsa ne olur?

İşveren işçinin akdini iş kanununun 25/II maddesi –bendi kapsamında feshedebilir.

13. 7244 sayılı kanun kapsamında ücretsiz izinde olan işçilerin sağlık sigortası durumu nedir?

Bu kapsamda olan işçilerin genel sağlık sigortaları Fon tarafından karşılanacaktır. 

14. Ücretsiz izin düzenlemesi gelmeden önce anlaşarak ücretsiz izine ayrılan işçilerin durumu ne olacaktır?

Bu işçilerin de iş sözleşmeleri devam ettiği için kanun ile birlikte gerekli başvurular yapılmak suretiyle; işçiler gelen düzenlemelerden yararlanabilecektir.

15. Ücretsiz izin bildirimi nasıl olacaktır? Kimler hak kazanacaktır?

7244 sayılı yasa kapsamında ücretsiz izin başvuruları, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun https://uyg.sgk.gov.tr/IsverenSistemiüzerinden  yapılmaktadır.

Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz.

16. Ücretsiz izinde olan işçiye işveren tarafından herhangi bir iş yaptırılabilir mi?

Bu durumda işçiye herhangi bir iş yaptırılamaz. Aksi halde işverene idari yaptırım uygulanır.

17. Sokağa çıkma yasağı uygulanan günlerde işveren işçiye ücret ödeyecek midir?

İşvenin bu durumda ücret ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır ancak işveren sosyal sorumluluk gereği işçinin işe sadakatini ödüllendirme veya iyilik yapma sebebiyle işçinin ücret gelirinde yaşadığı kaybı üstlenmek amacıyla ücret ödeyebilir.

18. İşveren ayrımı haklı kılan bir neden olmaksızın işçilerin bir kısmını ücretsiz izne çıkarırken diğer bir kısmını kısa çalışma ödeneğinden yararlandırabilir mi? Yahut çalışmaya devam edebilir mi?

İşveren ayrımı haklı kılan bir neden olmaksızın işçilerin bir kısmını ücretsiz izne çıkarırken diğer bir kısmını kısa çalışma ödeneğinden yararlandırabilir. 7244 sayılı kanunda bu konu ile ilgili herhangi bir sınırlandırma ya da kural bulunmamaktadır. Bu durum işverenin inisiyatifindedir.  

19. İş Kanununa eklenen geçici 10. Madde kapsamında “Kanun’un kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi” ifadesinden ne anlamak gerekmektedir?

İş Kanunu’nda, kanun kapsamında olmayan iş ve ilişkileri sayılmıştır.;(Deniz ve hava taşıma işlerinde, 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde, Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri, Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde, Ev hizmetlerinde, Çıraklar hakkında, Sporcular hakkında, Rehabilite edilenler hakkında, 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerleri iş kanunu kapsamında değildir.)

Kanun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesinden anlaşılması gereken yukarıda sayılanlar ile birlikte iş kanunu kapsamında olan her türlü iş ve hizmet sözleşmelerinin tümüdür.

20. Sağlık personeli açısından Covid-19’a yakalanmak iş kazası mıdır? Kamu veya özel sektörde çalışmak fark eder mi?

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13. Maddesinde İş Kazası şu şekilde tanımlanmışır;  Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,  meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.

Yargıtay, sonradan oluşan zarar ile olay arasında uygun illiyet bağı bulunması koşuluyla olayın iş kazası olarak kabul edilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Yargıtay bir kararında; yasal düzenlemenin sosyal güvenlik hukuku içinde değerlendirilmesi gerektiğini, TIR şoförünün işveren tarafından Ukrayna’ya sefere gönderildiğini, Türkiye’ye giriş yaptıktan sonra H1N1’in 1-4 gün arasındaki kuluçka süresi içinde hastaneye başvurduğunu belirterek; şoförün işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle Ukrayna’ya yapılan sefer sırasında bulaştığı anlaşılan H1N1 virüsüne bağlı olarak daha sonra ölümünün iş kazası olarak kabul edilmesi gerektiğini belirtmiştir. 

Dolayısı ile sağlık personelinin Covid-19’a yakalanması iş kazasıdır. Kamu ve özel sektörde çalışmak fark etmez.

21. İş sağlığı ve güvenliği kapsamında covid-19 nedeniyle işçi çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilir mi?

İşveren covid-19 nedeniyle gerekli ekipmanı sağlamaz ve tedbirleri almaz ise; işçi işverene bir başvuru yaparak hemen tedbir ve önlemlerin alınmasının talep etmelidir. İşveren buna rağmen gerekli tedbir ve önlemleri almamış ise ve ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğunun objektif olarak anlaşıldığı durumlarda çalışanlar, iş yerini ve tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli bölgeye gider. Yani çalışanlar kaçınma hakkını kullanabilir. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı haklar kısıtlanamaz.

22. İşverenler nasıl önlemler almalıdır?

İşveren öncelikle hazırlayacağı bir risk analizi ile birlikte hemen bir koruma planı hazırlamalıdır. İş yerinde koruyucu ve önleyici tüm tedbirleri almalı, ekipman sağlamalı, gerekli temizlik ve dezenfekte işlemlerini tamamlamalıdır. İşveren, İş yerinde 7244 sayılı yasa ile getirilen uygulamaları hayata geçirebilir. Kısa çalışma uygulaması, ücretsiz izin uygulaması, uzaktan çalışma, ücretli izin gibi uygulamaları kullanabilir.

TEKELİOĞLU & ATEŞ HUKUK VE ARABULUCULUK BÜROSU

Av. Şeref Tekelioğlu  Av. Mecit Ateş Av. Esra Uysal  Av. Emre Selvi

Av. Cafer Kıskaç